Tarihi Yeşilırmak Köprüsü

Yeşilırmak köprüsü 1890’lardan bu yana iki yakayı birbirine bağlıyor.

M.Ö. 4000 yıllarında yerleşmenin başladığı Çarşamba ilçesi ortasından geçen Yeşilırmak ve verimli ovaları ile her zaman bir cazibe merkezi olmuştur. 1890 yılında nehrin iki yakasına yayılmış olan Çarşamba kasabası nehir boyunca uzanan meskenlere sahipti. Sahil ile kasaba arasında ulaşım kayıklarla sağlanırken yine öte ve beri yakayı da büyük kayıklar bir araya getiriyordu. Özellikle şubat- haziran ayları arasında suların yükselmesiyle iyice kolaylaşan ulaşım, karşıya geçirilecek hayvanı olanlara ise aynı oranda bir zorlaşmayı içeriyordu. Zaman zaman can ve mal kayıplarına sebep olan bu durum, bu zorluğun çözümü için bir harekete ihtiyaç duyuyordu.

Çarşambalının beklediği bu ilk hareket nihayet 1890 dolaylarında olmuştur. İki yakanın buluşmasıyla sonuçlanan tahta köprü yapımı ilçenin geleceğine şekil veren etmenlerdendir. Çarşamba araştırmaları adlı kitapta 1313 tarihli Trabzon Vilayet Salnamesi’nin ahşap ve cesim bir köprüden bahsettiği yazmaktadır. Dayanıklı olmadığı için sık sık yeniden inşa edildiğinin de bilinenler arasında olduğu bu köprü 1913 tarihli belgeden anlaşıldığı kadarıyla paralıdırda. 1914 itibariyle 45 kuruş geçiş ücreti uygulanması teklif edilen köprüden elde edilen gelir muvazene-i hususiye’ye aktarılmaktadır. Çarşamba’nın bu ilk köprüsü 1. Dünya Savaşı yıllarında yetersizliği sebebiyle fayda vermemiş ve Çarşamba’nın doğu yakasındaki araçlar nehrin batı yakasına geçirilememiştir.

Türkiye’nin En Uzun Köprüsü  

Tahta köprünün bu yetersizliği Cumhuriyet döneminde gerçekleşecek bir ikinci hareketin zeminini oluşturmuştur. Çarşamba Belediye Başkanı Hüseyin Dündar’ın söylediğine göre bu ikinci hareketi başlatan bizzat M. Kemal Atatürk’tür. Atatürk 1930 yılındaki Samsun gezisinde Çarşamba’ya modern bir köprünün kazandırılması için zemin etüdünün yapılmasına onay vermiştir.  Bu gezisinde Çarşamba Türk Ocağını da ziyaret eden Atatürk  “Çarşamba’da gördüğüm gençlik iftihara layıktır.” demiştir. Yeşilırmak köprüsü 1931 yılında yapımı tamamlandığında Türk mühendis ve işçiler tarafından yapılmış Türkiye’nin en uzun köprüsü ünvanını almıştır. 10 gözlü, 12 ayaklı ve 270 metre uzunluğundaki bu köprü 252.963 liraya mal olmuştur. Tarihi köprü sanatsal bir değeri olmamasına karşın; teknoloji yönünden Cumhuriyet’in 10. yılında övündüğü bir eserdir.

Çarşamba araştırmaları adlı kitapta Prof. Dr. Nedim İpek:  “Köprü yok iken kasaba ahalisi karşı yaka, öte yaka tanımlamalarıyla birbirlerini ötekileştirmekteydiler. Belki de köprü karşı yaka ismiyle birbirine karşı olan toplumu tekrar bir araya getirip kaynaştırmayı amaç edinmiştir.” diyor.

Ancak Çarşamba köprüsü bölgedeki gerçeklerden sadece birisidir. 1949 doğumlu Aynur Batdal “Bizim çocukluğumuzda çok sık sel olurdu. Evimiz ırmağın kenarındaydı ve ben belediyenin etrafında kayıklarla dolaşıldığını hatırlıyorum.” diyerek bu gerçeği ortaya koyuyor. Aynur Batdal yapılan 3. Bir hareketle rahatladıklarını da sözlerine ekliyor. Yeşilırmak üzerine yapılan barajlar ve setler sık sık yaşanan sel felaketlerinin önünü kesmiş ve ünlü Çarşamba’yı Sel Aldı türküsü dillerde o günlere ait bir hatıra olarak kalmıştır.

Yeşilırmak köprüsü geçen zamana rağmen önemini her zaman korumuştur. 1934-1970 yılları arasında Karadeniz’in bütün araç trafiğini karşılamış, 1960’lı yıllardan itibaren Samsun – Ordu karayolunun yapılmasıyla köprü şehiriçi köprüsü haline gelmiş. Ancak köprünün araçlarda kurtulup sadece yayalara açılması ise 2007 yılını bulmuştur. Çarşamba Belediye Başkanı Hüseyin Dündar ilçeye yaptırdığı diğer 3 köprü için her zaman övünç duyacaktır. Çünkü yapılan bu 4. hareket,  Yeşilırmak’ın 4 noktadan ilçeyi birbirine bağlamasını sağlamış; adeta ilçeye atılan bir düğüm işlevi görmüştür.

Yine de Yeşilırmak köprüsündeki gelişmeler bunula sınırlı kalmamıştır. Köprü ilçenin sembollerinden biri olduğu ve estetik değerini kazandığı bir işleme daha tabi tutulmuştur. Hüseyin Dündar 2008 yılında yapılanlar için köprünün mimari bir kimlik kazanmasını ve Çarşamba’nın sembolü olmasını hedeflediklerinin söylüyor. Köprü üzerindeki dolgu, kum ve kaplamaların kaldırıldığını ve yapılan düzenlemelerle köprünün günümüze kazandırıldığını söyleyen Hüseyin Dündar: “Bu çok memnuniyetle karşılandı.” diye de ekliyor. Çarşamba köprüsü 2013 yılında birde iftar organizasyonuna ev sahipliği yapmış. Öte geçe ve beri geçeden birçok insanın akın ettiği organizasyona katılım çok yoğun olmuş. Belediye Başkanı Hüseyin Dündar; iftar programlarından birisini köprü üzerinde yaparak birlik beraberlik ve ramazan ruhu adına güzel görüntüler sergilediklerini söyledi.

Günümüzde Çarşamba köprüsü Çarşamba’nın sembolleri arasında ve Çarşamba Belediyesi’nin ambleminde kendine yer bulmuş durumdadır. Çarşamba’da yaşayan herkesin iyi ve kötü bir anısının bulunduğu tarihi köprü; kışın soğuğu yazın ise serinliği ile hatırlanıyor. Çarşamba ilçesinin tarihinde ve bugününde bir yere sahip olan tarihi köprü, gelecekte de bu yerini koruyacak gibi gözüküyor.